(SVVN) Sau khi đăng bài "Hướng dẫn sinh viên nghiên cứu khoa học": Phải là những người làm khoa học thực sự" trên SVVN số 19, phản ánh ý kiến của GS Chu Hảo, nguyên thứ trưởng thường trực Bộ Khoa học Công nghệ, chúng tôi đã nhận được ý kiến của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước bàn về chủ đề này

20/05/2009 12:58:46

Mô hình "một bầu sữa"

Tôi không biết rõ lắm về ngân sách cho giáo dục ở các nước khác, nhưng ở Mỹ chỉ có một cơ quan duy nhất là National Science Foundation (Quỹ Nghiên cứu Khoa học Quốc gia) cho tiền sinh viên tiến sĩ (*) nghiên cứu, thực hiện luận án tiến sĩ. Đây là tổ chức do Quốc hội Liên bang Mỹ lập ra từ năm 1950, nhằm mục đích cấp tiền cho nghiên cứu khoa học.

National Science Foundation do chính phủ giám sát, nhưng nó là tổ chức hoạt động độc lập. Việc quyết định cho tiền sinh viên tiến sĩ nghiên cứu (chỉ một số rất ít là được) là quyết định của National Science Foundation. Và khoản tiền này cũng chỉ mang tính chất hỗ trợ thêm chi phí cho nhà trường. Mỗi năm Quỹ này chi khoảng 6 tỷ USD, và không có một khoản ngân sách nào khác của chính phủ cấp tiền đặc biệt cho sinh viên nghiên cứu.

Dựa trên cơ sở là tiềm năng và chất lượng của đề án nghiên cứu, Quỹ này sẽ quyết định có cấp hay không cấp kinh phí, và nếu cấp thì sẽ chuyển trực tiếp tới sinh viên làm luận án tiến sĩ.

Tất nhiên, các tổ chức khác thuộc các bộ như Bộ Quốc phòng, Y tế, Giáo dục, các tổ chức phi lợi nhuận, hoặc các bang... cũng tài trợ nghiên cứu về những vấn đề mà họ quan tâm.

Sinh viên đại học có được trợ cấp tiền nghiên cứu không?

Thường thì sinh viên chỉ là một bộ phận cùng tham gia thực hiện một đề án nghiên cứu của một hay nhiều giáo sư. Giáo sư có thể cạnh tranh xin dự án mà các tổ chức đề ra. Trong dự án, có ghi phần chi cho sinh viên nghiên cứu. Phần này thường dùng để trả học phí, tiền chi thuê nhà, ăn uống cho sinh viên.

Giáo sư là người quyết định chọn sinh viên vào dự án. Dự án có thể kéo dài nhiều năm, thậm chí cả chục năm. Trong quá trình đó, nhiều sinh viên được huấn luyện, viết luận án, và khi ra trường, trở thành những nhà nghiên cứu lớn.

Ở Mỹ, mọi trợ cấp nghiên cứu từ nhà trường hay từ một cơ quan nào đó phải có sự giới thiệu của giáo sư hướng dẫn. Sinh viên không thể nghiên cứu nếu không có hướng dẫn, theo dõi sát, và đánh giá của giáo sư. Bởi vì sinh viên không có kinh nghiệm. Nghiên cứu nằm trong quá trình học tập.

Sinh viên ở cấp cử nhân, có nghiên cứu nhưng là nghiên cứu nhỏ, thường không tốn kém, mà nếu có dùng nguồn vật chất phòng thí nghiệm của trường thì trường đã cung cấp. Nếu phải dùng tài liệu mà trường không có, thư viện trường có thể đứng ra mượn từ các thư viện khác.

Các trường tốt ở Mỹ hiện nay đều có phòng thí nghiệm, có thư viện tốt và cho phép giáo sư và sinh viên truy nhập mạng để đọc các tạp chí chuyên ngành. Những điều kiện tối thiểu để nghiên cứu là tùy trường, và chính các điều kiện này tạo nên danh tiếng của trường. Một trường chỉ đến học chay thì không thể có danh tiếng. Chi phí cho đại học nổi tiếng ở Mỹ rất cao là để các đại học này có đủ điều kiện cho sinh viên nghiên cứu mà không cần xin tiền trợ cấp ở bất cứ đâu.

Cấp tiền theo chuẩn mực đánh giá khoa học

Cấp tiền cho sinh viên nghiên cứu như tôi nói ở trên phải nằm trong hệ thống đánh giá có chuẩn mực đánh giá khoa học, và ở đại học phải nằm dưới sự điều hành của giáo sư. Không thể cấp tiền nghiên cứu khơi khơi được. Ở cấp sau đại học, cụ thể sinh viên tham gia vào nghiên cứu như sau:

1. Giáo sư, hoặc một nhóm giáo sư có đề án nghiên cứu, có thể do cơ quan bên ngoài hoặc do trường cấp. Các giáo sư này sẽ quyết định chọn nghiên cứu sinh (tức là những người đã xong bằng cử nhân và đang theo học chương trình tiến sĩ) làm trợ lý nghiên cứu (research assistants).

Các sinh viên này thường sẽ không phải đóng học phí (như vậy trường ngầm trả một phần kinh phí), lại được tiền hàng tháng (đủ để trả tiền ăn ở và có thể dư thừa một chút). Những sinh viên này có nhiệm vụ giúp đỡ giáo sư nghiên cứu, và trên cơ sở đó có thể viết phần của mình thành luận án cao học hoặc tiến sĩ. Nếu không hoàn thành nhiệm vụ, dù là sinh viên giỏi, đạt điểm cao, giáo sư  vẫn có thể loại.

Hợp đồng làm nghiên cứu kéo dài 1 năm và có thể được tiếp tục gia hạn cho đến khi làm xong tiến sĩ. Xong tiến sĩ, những nghiên cứu viên này có thể được trường giữ lại (hoặc trường khác thuê) trong chương trình sau tiến sĩ để tiếp tục nghiên cứu. Đây hoàn toàn là do giáo sư quyết định vì họ có tiền dự án nghiên cứu.

Đại học thường lấy từ 30-50% tiền dự án xin được vì coi đây là tiền trang trải cho việc dùng phòng ốc, thư viện, điện thoại và các khoản chi phí điều hành khác của trường.

2. Những sinh viên mà giáo sư thấy có khả năng nghiên cứu cao, họ có thể đề nghị tham gia cạnh tranh tiền nghiên cứu từ National Science Foundation.

Thí dụ nghiên cứu về VN, nhiều khi cần đến thực địa VN để tìm hiểu (chẳng hạn tìm tài liệu ở thư viện VN) hay phải sang Pháp để tìm nguồn lưu trữ của chính phủ Pháp về VN, thì cần có chi phí đi lại, kể cả ăn ở bên Pháp và VN. Nếu National Science Foundation xét thấy đề án nghiên cứu có giá trị và cần thiết sẽ quyết định cấp chi phí nghiên cứu.

3. Trường đại học cũng có thể dành một ngân khoản để cấp kinh phí cho sinh viên nghiên cứu, nhưng thường chỉ ở cấp nghiên cứu sinh. Như tôi nói cũng có rất nhiều các tổ chức không lợi nhuận cấp kinh phí tùy theo vấn đề họ muốn cổ vũ nghiên cứu.

Quan chức tuyệt đối không được dùng ngân sách nghiên cứu!

Quan chức trong hệ thống hành chính, theo định nghĩa, là những người có trách nhiệm hành chính không thể nhận tiền làm nghiên cứu và cũng không được phép nghiên cứu vì họ phải làm nhiệm vụ được giao.

Tuy nhiên, trong các cơ quan nhà nước và cả doanh nghiệp, cũng có các đơn vị chuyên nghiên cứu, và nhiệm vụ của họ chỉ là nghiên cứu, và chủ yếu các cơ quan này tự bỏ tiền cho họ nghiên cứu.

Những người này không phải tự kiếm tiền nghiên cứu, mặc dù nếu ai cho tiền có thể họ có quyền nhận. Xin nhớ là người cho tiền có quyền có sở hữu tài sản tri thức tạo ra, hay ít nhất là quyền đòi hỏi kết quả trở thành công hữu. Mọi kết quả nghiên cứu có tài trợ của nhà nước ở Mỹ là công hữu.

TS Vũ Quang Việt
Chuyên viên cao cấp, Vụ trưởng Vụ Tài khoản Quốc gia của Cục Thống kê Liên Hợp Quốc

www.svvn.vn/vn/news/nhanvat/1806.svvn

-------
(*) Không gọi là nghiên cứu sinh như ở Việt Nam. 
 

GS Lê Văn Cường  GS Lê Văn Cường - Giám đốc nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp: Ở Pháp, sinh viên đang học đại học chỉ làm nghiên cứu khi làm luận án. Sinh viên làm luận án có thể xin học bổng, hoặc xin tham gia công tác giảng dạy ở đại học để có tiền làm luận án. Bình thường học bổng mỗi tháng khoảng 1.400 euro, nhưng ít khi ứng viên giành được mức này, mà đa số chỉ được một nửa. Những sinh viên (đại học) không được cấp kinh phí hay hỗ trợ kinh phí để nghiên cứu, trong khi đó với sinh viên làm luận án (tiến sĩ) thì đây là một việc bình thường. Sau khi làm xong luận án, sinh viên phải đi kiếm việc làm hoặc giảng dạy, nghiên cứu (vào biên chế nhà nước), hoặc làm trong các lĩnh vực khác. Quan chức công quyền KHÔNG được phép tham gia nghiên cứu. Ngân sách dành cho nghiên cứu ở Pháp quãng chừng 2,3% GDP, và họ sẽ phấn đấu đạt tới 3% trong thời gian tới.

GS Trần Hữu Dũng  GS Trần Hữu Dũng- Giảng viên Khoa Kinh tế, ĐH Wright State (Mỹ): Ở Mỹ, việc xin trợ cấp để làm nghiên cứu  (nhất là trong thời kỳ ngân sách eo hẹp như hiện tại) không hề dễ dàng, nhất là xin ngân sách Nhà nước (những nguồn trợ cấp khác là các công ty tư, hoặc các quỹ vô vị lợi - như quỹ Ford, quỹ Rockefeller). Ngay chính giáo sư cũng rất khó xin tiền, huống chi là sinh viên (tuy rằng, có trường hợp sinh viên ở cấp tiến sĩ, thật xuất sắc... cũng có thể làm đơn xin được).  Thật ra thì ai cũng có thể làm đơn xin, nhưng Ủy ban xem xét thường chỉ cho những người thật có uy tín, có thành tích. Tất nhiên, nếu một giáo sư xin được thì có thể dùng tiền đó để thuê các sinh viên làm phụ tá, và như vậy là sinh viên cũng được "hưởng lộc" lây. Quan chức công quyền không được quyền tự tiện lấy tiền Nhà nước, cho dù là dùng để nghiên cứu! Cái gì cũng có luật, có Ủy ban giám sát đàng hoàng.  Nếu cơ quan nào có nhu cầu nghiên cứu thực sự thì phải công bố nhu cầu đó (như "đấu thầu") bất cứ ai muốn "trúng thầu" thì phải làm đơn chứng tỏ khả năng và thành tích của mình.

Số lần xem trang: 2131
Điều chỉnh lần cuối: